മഹാന്മാരുടെ കൈയും കാലും തലയും ചുംബിക്കൽ സുന്നത്താണ്. ഇമാം നവവി(റ) എഴുതുന്നു:
അർത്ഥം:
പണ്ഡിതൻ, പ്രപഞ്ചത്യാഗി, സ്വാലിഹ്, തുടങ്ങി ഉഖ്‌റവിയ്യായവരുടെ കൈചുംബിക്കൽ സുന്നത്താണ്. എന്നാൽ ഐഹികമായ സ്ഥാനം, അധികാരം, സമ്പത്ത്, ഐശ്വര്യം തുടങ്ങിയവ പരിഗണിച്ച് ഒരാളുടെ കൈചുംബിക്കുന്നത് ശക്തമായ കറാഹത്താണ്. ഇമാം മുതവല്ലി(റ) അത് അനുവദനീയമല്ലെന്ന് പറയുന്നതിലൂടെ അത് നിഷിദ്ധമാണെന്ന് സൂചിപ്പിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഒരാളുടെ തലയും കാലും ചുംബിക്കുന്നത് കൈ ചുംബിക്കും പോലെ തന്നെയാണ്. (ശർഹുൽ മുഹദ്ദബ്: 4/636)
وإنما اختلفوا في تقبيل اليد فأنكره مالك وأنكر ما روى فيه، وأجازه آخرون واحتجوا بما روى عن عمر أنهم " لما رجعوا من الغزو حيث فروا قالوا نحن الفرارون، فقال: بل أنتم العكارون أنا فئة المؤمنين، قال فقبلنا يده " قال " وقبل أبو لبابة وكعب بن مالك وصاحباه يد النبي صلى الله عليه وسلم حين تاب الله عليهم " ذكره الأبهري، وقبل أبو عبيدة يد عمر حين قدم، وقبل زيد بن ثابت يد ابن عباس حين أخذ ابن عباس بركابه، قال الأبهري: وإنما كرهها مالك إذا كانت على وجه التكبر والتعظم، وأما إذا كانت على وجه القربة إلى الله لدينه أو لعلمه أو لشرفه فإن ذلك جائز.قال ابن بطال: وذكر الترمذي من حديث صفوان بن عسال " أن يهوديين أتيا النبي صلى الله عليه وسلم فسألاه عن تسع آيات " الحديث وفي آخره " فقبلا يده ورجله " قال الترمذي حسن صحيح قلت: حديث ابن عمر أخرجه البخاري في " الأدب المفرد " وأبو داود، وحديث أبي لبابة أخرجه البيهقي في " الدلائل " وابن المقري، وحديث كعب وصاحبيه أخرجه ابن المقري، وحديث أبي عبيدة أخرجه سفيان في جامعه، وحديث ابن عباس أخرجه الطبري وابن المقري، وحديث صفوان أخرجه أيضا النسائي وابن ماجه وصححه الحاكم.وقد جمع الحافظ أبو بكر بن المقري جزءا في تقبيل اليد سمعناه، أورد فيه أحاديث كثيرة وآثارا، فمن جيدها حديث الزارع العبدي وكان في وقد عبد القيس قال " فجعلنا نتبادر من رواحلنا فنقبل يد النبي صلى الله عليه وسلم ورجله " أخرجه أبو داود، ومن حديث مزيدة العصري مثله، ومن حديث أسامة بن شريك قال " قمنا إلى النبي صلى الله عليه وسلم فقبلنا يده " وسنده قوي ومن حديث جابر " أن عمر قام إلى النبي صلى الله عليه وسلم فقبل يده " ومن حديث بريدة في قصة الأعرابي والشجرة فقال " يا رسول الله ائذن لي أن أقبل رأسك ورجليك فأذن له " وأخرج البخاري في " الأدب المفرد " من رواية عبد الرحمن بن رزين قال " أخرج لنا سلمة بن الأكوع كفا له ضخمة كأنها كف بعير فقمنا إليها فقبلناها " وعن ثابت أنه قبل يد أنس، وأخرج أيضا أن عليا قبل يد العباس ورجله، وأخرجه ابن المقري؛ وأخرج من طريق أبي مالك الأشجعي قال: قلت لابن أبي أوفى ناولني يدك التي بايعت بها رسول الله صلى الله عليه وسلم فناولنيها فقبلتها.(فتح الباري: ١٨/١)
ആശയം:
ഇബ്നുഹജറുൽ അസ്ഖലാനി(റ) ഫത്ഹുൽബാരിയിൽ എഴുതുന്നു: കൈ ചുംബിക്കുന്ന വിഷയത്തിൽ പണ്ഡിതലോകത്ത് വീക്ഷണാന്തരമുണ്ട്. ഇമാം മാലിക്(റ) അതിനെ വെറുക്കുകയും അതിനെ ബന്ധപ്പെട്ടുവന്ന രിവായത്തുകൾ നിഷേധിക്കുകയും ചെയ്തിരിക്കുന്നു. എന്നാൽ മറ്റുള്ള പണ്ഡിതന്മാർ കൈചുംബിക്കൽ അനുവദനീയമാണെന്ന് പറയുന്നവരാണ്. ഉമർ(റ)ന്റെ തൊട്ട് ഉദ്ദരിക്കപ്പെടുന്ന ഹദീസ് അവർക്ക് രേഖയാണ്. അവർ ഒരു യുദ്ധത്തിൽനിന്ന് മടങ്ങിയപ്പോൾ ഞങ്ങൾ ഓടുന്നവരാണെന്ന് പറഞ്ഞു അവർ ഓടിയപ്പോൾ ഉമർ(റ) പറഞ്ഞു: നിങ്ങൾ യോദ്ദാക്കളാണ്. നിശ്ചയം നമ്മൾ സത്യവിശ്വാസികളാണ്. അപ്പോൾ ഉമർ(റ)ന്റെ വിന്റെ കൈ അവർ ചുംബിച്ചു. അബൂലുബാബ(റ)വും കഅ്ബുബ്നുമാലിക്കും(റ) തന്റെ രണ്ട് കൂട്ടുകാരും അല്ലാഹു അവരുടെ പശ്ചാത്താപം സ്വീകരിച്ചപ്പോൾ നബി(സ) യുടെ കൈ ചുംബിക്കുകയുണ്ടായി. ഇക്കാര്യം അബ്ഹരി(റ) പരാമർശിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഉമർ(റ) വന്നപ്പോൾ അബൂഉബയ്ദ(റ) അദ്ദേഹത്തിൻറെ കൈചുംബിക്കുകയുണ്ടായി. ഇബ്നു അബ്ബാസ്(റ) സൈദുബ്നുസാബിത്(റ) വിന്റെ കാലനയിൽ പിടിച്ചപ്പോൾ സൈദുബ്നുസാബിത്(റ) വിന്റെ കാലണയിൽ പിടിച്ചപ്പോൾ സൈദുബ്നുസാബിത്(റ) ഇബ്നുഅബ്ബാസ്(റ) യുടെ കൈചുംബിച്ചു.
അബ്ഹരി(റ) പറയുന്നു: കൈചുംബിക്കുന്നത് കറാഹത്താണെന്ന് ഇമാം മാലിക്(റ) പറയുന്നത് ഒരു അഹങ്കാരസ്വരത്തിൽ ആകുമ്പോൾ മാത്രമാണ്. എന്നാൽ വിജ്ഞാനം, ശ്രേഷ്ഠത, മതം, തുടങ്ങിയവ കണക്കിലെടുത്താകുമ്പോൾ അത് അനുവദനീയമാണ്.
ഇബ്നുബത്ത്വാൽ പറയുന്നു: സ്വഫ്‌വാനുബ്നുഅസ്സാൽ(റ)വിനെ ഉദ്ദരിച്ച് ഇമാം തുര്മുദി(റ) നിവേദനം ചെയ്ത ഒരു ഹദീസിൽ ഇപ്രകാരം കാണാം: രണ്ട് ജൂതന്മാർ നബി(സ)യോട് ഒമ്പത് ദൃഷ്ട്ടാന്തങ്ങളെക്കുറിച്ച് അന്വേഷിക്കുകയുണ്ടായി... അതിന്റെ അവസാന ഭാഗത്ത് ഇങ്ങനെ കാണാം; തുടർന്ന് ആ രണ്ട് ജൂതന്മാർ നബി(സ)യുടെ കൈയും തലയും ചുംബിച്ചു. ഈ ഹദീസ് ഹസനും സ്വഹീഹുമാണെന്ന് ഇമാം തുർമുദി(റ) പ്രസ്താവിച്ചിട്ടുണ്ട്.
ഇബനുഹജർ(റ) പറയുന്നു: ഇബ്നു ഉമർ(റ)യുടെ ഹദീസ് ഇമാം അബൂദാവൂദും(റ) ഇമാം ബുഖാരി(റ) അദബുൽ മുഫ്രദിലും നിവേദനം ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. കഅ്ബ്(റ) വിന്റേയും കൂട്ടുകാരുടെയും ഹദീസ് ഇബ്നുൽ മുഖ്‌രി(റ) ഉദ്ധരിച്ചിട്ടുണ്ട്. അബൂഉബയ്ദ(റ) യുടെ ഹദീസ് സുഫ്‌യാൻ(റ) ജാമിഇൽ എടുത്തുവെച്ചിട്ടുണ്ട്. ഇബ്നുഅബ്ബാസ്(റ)യുടെ ഹദീസ് ത്വബ്‌രി(റ)യും ഇബ്നുൽ മുഖ്‌രി(റ)യും പുറപ്പെടുവിച്ചിട്ടുണ്ട്. സ്വഫ്‌വാൻ(റ)വിന്റെ ഹദീസ് നസാഈ(റ)യും ഇബ്നുമാജ(റ)യും റിപ്പോർട്ട് ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. ഹാകിം(റ) അത് പ്രബലമാണെന്ന് പ്രഖ്യാപിക്കുകയും ചെയ്തിട്ടുണ്ട്.
കൈചുംബിക്കുന്ന വിശയവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് ഹാഫിള് അബൂബക്കറുബ്നുൽ മുഖ്‌രി(റ) ഒരു ഗ്രൻഥം തന്നെ രചിച്ചിട്ടുണ്ട്. പ്രസ്തുത ഗ്രൻഥത്തിൽ തദ്വിഷയകമായി നിരവധി ഹദീസുകളും ആസാറുകളും അദ്ദേഹം എടുത്തുവെച്ചിട്ടുണ്ട്. അബുൽ ഖൈസിന്റെ നിവേദകസംഘത്തിലെ അംഗമായ സാരിഉൽ അബ്ദി(റ)യുടെ ഹദീസ് കൂട്ടത്തിൽ മെച്ചപ്പെട്ടതാണ്. അദ്ദേഹം പറയുന്നു. ഞങ്ങൾ വീടുകളിൽ നിന്ന് ഉളരി വന്ന്‌ നബി(സ)യുടെ കൈയും കാലും ചുംബിക്കാൻ തുടങ്ങി. ഈ ഹദീസ് അബൂദാവൂദ് ഉദ്ധരിച്ചിട്ടുണ്ട്. മസീദത്തുൽ അസ്വ് രി(റ)യുടെ ഹദീസിലും ഇതേ പരാമർശമുണ്ട്. ഉസാമത്തുബ്നുശരീക് (റ)വിന്റെ ഹദീസിൽ ഇപ്രകാരം കാണാം. നബി(സ)യുടെ കൈ ഞങ്ങൾ എണീറ്റ് അവിടത്തെ കൈ ചുംബിച്ചു. ഇതിന്റെ പരമ്പര സുശക്തമാണ്. ജാബിർ(റ)ന്റെ ഹദീസും അതിൽ കാണാം. ഉമർ(റ) എണീറ്റ് നബി(സ)യുടെ കൈ ചുംബിച്ചു. എനിക്ക് ഒരു ദൃഷ്ട്ടാന്തം കാണിച്ചു തരൂ എന്ന് നബി(സ)യോട് ആവശ്യപ്പെട്ട അഅ്റാബിയോട് ആ നിൽക്കുന്ന മരത്തോട് നിന്നെ അല്ലാഹുവിന്റെ റസൂൽ വിളിക്കുന്നുവെന്ന് പറയാൻ നബി(സ) നിർദ്ദേശിക്കുകയും അപ്രകാരം അഅ്റാബി പറഞ്ഞപ്പോൾ മരം നബി(സ)യുടെ സമീപത്തേക്കു നടന്നു വരികയും ചെയ്ത സംഭവം വിവരിക്കുന്ന ബുറൈദ(റ)യുടെ ഹദീസിൽ ഇങ്ങനെ കാണാം. അഅ്റാബി നബി(സ)യോട് പറഞ്ഞു: "അല്ലാഹുവിന്റെ റസൂലേ! അങ്ങയുടെ തലയും കാലും ചുംബിക്കാൻ എന്നെ അനുവദിച്ചാലും". അപ്പോൾ നബി(സ) അദ്ദേഹത്തിന് അതിന്നു അനുവാദം നൽകി.
അബ്ദുറഹ്‌മാനുബ്നുറസീനി(റ) നെ ഉദ്ദരിച്ച് ഇമാം ബുഖാരി(റ) അദബുൽ മുഫ്‌റദിൽ രേഖപ്പെടുത്തുന്നു. സലമതുബ്നുൽ അക് വഅ്(റ) ഞങ്ങൾക്ക് താടിയുള്ള ഒരു കൈനീട്ടിത്തന്നു. അപ്പോൾ ഞങ്ങൾ എണീറ്റ് അദ്ദേഹത്തിൻറെ കൈ ചുംബിച്ചു. അനസ്(റ) വിന്റെ കൈ സാബിത്(റ) ചുംബിച്ചതായി നിവേദനം ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. അലി(റ) അബ്ബാസ്(റ)ന്റെ കൈയും കാലും ചുബിച്ചതായി ഇമാം ബുഖാരി(റ) അദബുൽമുഫ്‌റദിൽ ഉദ്ധരിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഈ സംഭവം ഇബ്നുൽ മുഖ്‌രി(റ)യും രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്. അബൂമാലികിൽ അശ്ജഈ(റ) വില നിന്ന് ഇമാം ബുഖാരി(റ) ഉദ്ധരിക്കുന്നു. നബി(സ)യോട് ബൈഅത്ത് ചെയ്ത കൈ എന്നിലേക്ക്‌ നീട്ടിത്തരാൻ ഇബ്നുഅബീഔഫാ(റ) വിനോട് ഞാനാവശ്യപ്പെട്ടു. അപ്പോൾ എന്നിലേക്ക്‌ നീട്ടിത്തന്ന അദ്ദേഹത്തിൻറെ കൈ ഞാൻ ചുംബിച്ചു. (ഫത്ഹുൽബാരി. 1/18)
മദ്ഹബുകൾ പറയട്ടെ
ബറക്കത്തുദ്ദേശിച്ച് മഹാന്മാരുടെ കൈ ചുംബിക്കൽ സുന്നത്താണെന്നതിൽ വിശ്വവിഖ്യാതമായ നാല് മദ്ഹബും ഒറ്റക്കെട്ടാണ്. ശാഫിഈ മദ്ഹബിലെ പ്രഗത്ഭ പണ്ഡിതൻ ഇമാം നവവി(റ)യുടെ പ്രസ്താവന നേരത്തെ വായിച്ചുവല്ലോ.
ഹനഫീ മദ്ഹബ്
ഹനഫീ മദ്ഹബുകാരനായ മഹാനായ അലാഉദ്ദീൻ മുഹമ്മദുബ്നുഅലി(റ) (മരണം ഹി: 1088) പറയുന്നു.
അർത്ഥം:
തബറുഖ് ഉദ്ദേശിച്ച് സൂക്ഷ്മതയുള്ളവരുടെയും പണ്ഡിതന്റെയും കൈ ചുംബിക്കുന്നതിന് വിരോധമില്ല. (അദ്ദുറുൽമുഖ്താർ: 5/254)
ഉപറയാത്ത പരാമർശത്തെ അധികരിച്ച് അല്ലാമാ ഇബ്നു ആബിദീൻ(റ) എഴുതുന്നു:
അർത്ഥം:
പ്രസ്തുത ചുംബനം സുന്നത്താണെന്ന് അഭിപ്രായമുണ്ട്. ഹദീസുകളിൽ നിന്ന് ലഭിക്കുന്ന പാഠം അത് സുന്നത്താണെന്നാണ് ഞാൻ മനസ്സിലാക്കുന്നത്. അല്ലാമ ഐനി(റ) അതിലേക്ക് സൂചന നൽകിയിട്ടുണ്ട്. (ഹാശിയത്തു ഇബ്നുആബിദീൻ: 5/254)
ഹമ്പലീ മദ്ഹബ്
അലിയ്യുബ്നു ഉബൈദില്ലാഹി സ്സാഗുനി(റ) (ഹി: 455-527) പറയുന്നു:
ഇബ്നുഹജറുൽ അസ്ഖലാനി(റ) ഫത്ഹുൽബാരിയിൽ എഴുതുന്നു: കൈ ചുംബിക്കുന്ന വിഷയത്തിൽ പണ്ഡിതലോകത്ത് വീക്ഷണാന്തരമുണ്ട്. ഇമാം മാലിക്(റ) അതിനെ വെറുക്കുകയും അതിനെ ബന്ധപ്പെട്ടുവന്ന രിവായത്തുകൾ നിഷേധിക്കുകയും ചെയ്തിരിക്കുന്നു. എന്നാൽ മറ്റുള്ള പണ്ഡിതന്മാർ കൈചുംബിക്കൽ അനുവദനീയമാണെന്ന് പറയുന്നവരാണ്. ഉമർ(റ)ന്റെ തൊട്ട് ഉദ്ദരിക്കപ്പെടുന്ന ഹദീസ് അവർക്ക് രേഖയാണ്. അവർ ഒരു യുദ്ധത്തിൽനിന്ന് മടങ്ങിയപ്പോൾ ഞങ്ങൾ ഓടുന്നവരാണെന്ന് പറഞ്ഞു അവർ ഓടിയപ്പോൾ ഉമർ(റ) പറഞ്ഞു: നിങ്ങൾ യോദ്ദാക്കളാണ്. നിശ്ചയം നമ്മൾ സത്യവിശ്വാസികളാണ്. അപ്പോൾ ഉമർ(റ)ന്റെ വിന്റെ കൈ അവർ ചുംബിച്ചു. അബൂലുബാബ(റ)വും കഅ്ബുബ്നുമാലിക്കും(റ) തന്റെ രണ്ട് കൂട്ടുകാരും അല്ലാഹു അവരുടെ പശ്ചാത്താപം സ്വീകരിച്ചപ്പോൾ നബി(സ) യുടെ കൈ ചുംബിക്കുകയുണ്ടായി. ഇക്കാര്യം അബ്ഹരി(റ) പരാമർശിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഉമർ(റ) വന്നപ്പോൾ അബൂഉബയ്ദ(റ) അദ്ദേഹത്തിൻറെ കൈചുംബിക്കുകയുണ്ടായി. ഇബ്നു അബ്ബാസ്(റ) സൈദുബ്നുസാബിത്(റ) വിന്റെ കാലനയിൽ പിടിച്ചപ്പോൾ സൈദുബ്നുസാബിത്(റ) വിന്റെ കാലണയിൽ പിടിച്ചപ്പോൾ സൈദുബ്നുസാബിത്(റ) ഇബ്നുഅബ്ബാസ്(റ) യുടെ കൈചുംബിച്ചു.
അബ്ഹരി(റ) പറയുന്നു: കൈചുംബിക്കുന്നത് കറാഹത്താണെന്ന് ഇമാം മാലിക്(റ) പറയുന്നത് ഒരു അഹങ്കാരസ്വരത്തിൽ ആകുമ്പോൾ മാത്രമാണ്. എന്നാൽ വിജ്ഞാനം, ശ്രേഷ്ഠത, മതം, തുടങ്ങിയവ കണക്കിലെടുത്താകുമ്പോൾ അത് അനുവദനീയമാണ്.
ഇബ്നുബത്ത്വാൽ പറയുന്നു: സ്വഫ്‌വാനുബ്നുഅസ്സാൽ(റ)വിനെ ഉദ്ദരിച്ച് ഇമാം തുര്മുദി(റ) നിവേദനം ചെയ്ത ഒരു ഹദീസിൽ ഇപ്രകാരം കാണാം: രണ്ട് ജൂതന്മാർ നബി(സ)യോട് ഒമ്പത് ദൃഷ്ട്ടാന്തങ്ങളെക്കുറിച്ച് അന്വേഷിക്കുകയുണ്ടായി... അതിന്റെ അവസാന ഭാഗത്ത് ഇങ്ങനെ കാണാം; തുടർന്ന് ആ രണ്ട് ജൂതന്മാർ നബി(സ)യുടെ കൈയും തലയും ചുംബിച്ചു. ഈ ഹദീസ് ഹസനും സ്വഹീഹുമാണെന്ന് ഇമാം തുർമുദി(റ) പ്രസ്താവിച്ചിട്ടുണ്ട്.
ഇബനുഹജർ(റ) പറയുന്നു: ഇബ്നു ഉമർ(റ)യുടെ ഹദീസ് ഇമാം അബൂദാവൂദും(റ) ഇമാം ബുഖാരി(റ) അദബുൽ മുഫ്രദിലും നിവേദനം ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. കഅ്ബ്(റ) വിന്റേയും കൂട്ടുകാരുടെയും ഹദീസ് ഇബ്നുൽ മുഖ്‌രി(റ) ഉദ്ധരിച്ചിട്ടുണ്ട്. അബൂഉബയ്ദ(റ) യുടെ ഹദീസ് സുഫ്‌യാൻ(റ) ജാമിഇൽ എടുത്തുവെച്ചിട്ടുണ്ട്. ഇബ്നുഅബ്ബാസ്(റ)യുടെ ഹദീസ് ത്വബ്‌രി(റ)യും ഇബ്നുൽ മുഖ്‌രി(റ)യും പുറപ്പെടുവിച്ചിട്ടുണ്ട്. സ്വഫ്‌വാൻ(റ)വിന്റെ ഹദീസ് നസാഈ(റ)യും ഇബ്നുമാജ(റ)യും റിപ്പോർട്ട് ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. ഹാകിം(റ) അത് പ്രബലമാണെന്ന് പ്രഖ്യാപിക്കുകയും ചെയ്തിട്ടുണ്ട്.
കൈചുംബിക്കുന്ന വിശയവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് ഹാഫിള് അബൂബക്കറുബ്നുൽ മുഖ്‌രി(റ) ഒരു ഗ്രൻഥം തന്നെ രചിച്ചിട്ടുണ്ട്. പ്രസ്തുത ഗ്രൻഥത്തിൽ തദ്വിഷയകമായി നിരവധി ഹദീസുകളും ആസാറുകളും അദ്ദേഹം എടുത്തുവെച്ചിട്ടുണ്ട്. അബുൽ ഖൈസിന്റെ നിവേദകസംഘത്തിലെ അംഗമായ സാരിഉൽ അബ്ദി(റ)യുടെ ഹദീസ് കൂട്ടത്തിൽ മെച്ചപ്പെട്ടതാണ്. അദ്ദേഹം പറയുന്നു. ഞങ്ങൾ വീടുകളിൽ നിന്ന് ഉളരി വന്ന്‌ നബി(സ)യുടെ കൈയും കാലും ചുംബിക്കാൻ തുടങ്ങി. ഈ ഹദീസ് അബൂദാവൂദ് ഉദ്ധരിച്ചിട്ടുണ്ട്. മസീദത്തുൽ അസ്വ് രി(റ)യുടെ ഹദീസിലും ഇതേ പരാമർശമുണ്ട്. ഉസാമത്തുബ്നുശരീക് (റ)വിന്റെ ഹദീസിൽ ഇപ്രകാരം കാണാം. നബി(സ)യുടെ കൈ ഞങ്ങൾ എണീറ്റ് അവിടത്തെ കൈ ചുംബിച്ചു. ഇതിന്റെ പരമ്പര സുശക്തമാണ്. ജാബിർ(റ)ന്റെ ഹദീസും അതിൽ കാണാം. ഉമർ(റ) എണീറ്റ് നബി(സ)യുടെ കൈ ചുംബിച്ചു. എനിക്ക് ഒരു ദൃഷ്ട്ടാന്തം കാണിച്ചു തരൂ എന്ന് നബി(സ)യോട് ആവശ്യപ്പെട്ട അഅ്റാബിയോട് ആ നിൽക്കുന്ന മരത്തോട് നിന്നെ അല്ലാഹുവിന്റെ റസൂൽ വിളിക്കുന്നുവെന്ന് പറയാൻ നബി(സ) നിർദ്ദേശിക്കുകയും അപ്രകാരം അഅ്റാബി പറഞ്ഞപ്പോൾ മരം നബി(സ)യുടെ സമീപത്തേക്കു നടന്നു വരികയും ചെയ്ത സംഭവം വിവരിക്കുന്ന ബുറൈദ(റ)യുടെ ഹദീസിൽ ഇങ്ങനെ കാണാം. അഅ്റാബി നബി(സ)യോട് പറഞ്ഞു: "അല്ലാഹുവിന്റെ റസൂലേ! അങ്ങയുടെ തലയും കാലും ചുംബിക്കാൻ എന്നെ അനുവദിച്ചാലും". അപ്പോൾ നബി(സ) അദ്ദേഹത്തിന് അതിന്നു അനുവാദം നൽകി.
അബ്ദുറഹ്‌മാനുബ്നുറസീനി(റ) നെ ഉദ്ദരിച്ച് ഇമാം ബുഖാരി(റ) അദബുൽ മുഫ്‌റദിൽ രേഖപ്പെടുത്തുന്നു. സലമതുബ്നുൽ അക് വഅ്(റ) ഞങ്ങൾക്ക് താടിയുള്ള ഒരു കൈനീട്ടിത്തന്നു. അപ്പോൾ ഞങ്ങൾ എണീറ്റ് അദ്ദേഹത്തിൻറെ കൈ ചുംബിച്ചു. അനസ്(റ) വിന്റെ കൈ സാബിത്(റ) ചുംബിച്ചതായി നിവേദനം ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. അലി(റ) അബ്ബാസ്(റ)ന്റെ കൈയും കാലും ചുബിച്ചതായി ഇമാം ബുഖാരി(റ) അദബുൽമുഫ്‌റദിൽ ഉദ്ധരിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഈ സംഭവം ഇബ്നുൽ മുഖ്‌രി(റ)യും രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്. അബൂമാലികിൽ അശ്ജഈ(റ) വില നിന്ന് ഇമാം ബുഖാരി(റ) ഉദ്ധരിക്കുന്നു. നബി(സ)യോട് ബൈഅത്ത് ചെയ്ത കൈ എന്നിലേക്ക്‌ നീട്ടിത്തരാൻ ഇബ്നുഅബീഔഫാ(റ) വിനോട് ഞാനാവശ്യപ്പെട്ടു. അപ്പോൾ എന്നിലേക്ക്‌ നീട്ടിത്തന്ന അദ്ദേഹത്തിൻറെ കൈ ഞാൻ ചുംബിച്ചു. (ഫത്ഹുൽബാരി. 1/18)
മദ്ഹബുകൾ പറയട്ടെ
ബറക്കത്തുദ്ദേശിച്ച് മഹാന്മാരുടെ കൈ ചുംബിക്കൽ സുന്നത്താണെന്നതിൽ വിശ്വവിഖ്യാതമായ നാല് മദ്ഹബും ഒറ്റക്കെട്ടാണ്. ശാഫിഈ മദ്ഹബിലെ പ്രഗത്ഭ പണ്ഡിതൻ ഇമാം നവവി(റ)യുടെ പ്രസ്താവന നേരത്തെ വായിച്ചുവല്ലോ.
ഹനഫീ മദ്ഹബ്
ഹനഫീ മദ്ഹബുകാരനായ മഹാനായ അലാഉദ്ദീൻ മുഹമ്മദുബ്നുഅലി(റ) (മരണം ഹി: 1088) പറയുന്നു.
തബറുഖ് ഉദ്ദേശിച്ച് സൂക്ഷ്മതയുള്ളവരുടെയും പണ്ഡിതന്റെയും കൈ ചുംബിക്കുന്നതിന് വിരോധമില്ല. (അദ്ദുറുൽമുഖ്താർ: 5/254)
ഉപറയാത്ത പരാമർശത്തെ അധികരിച്ച് അല്ലാമാ ഇബ്നു ആബിദീൻ(റ) എഴുതുന്നു:
പ്രസ്തുത ചുംബനം സുന്നത്താണെന്ന് അഭിപ്രായമുണ്ട്. ഹദീസുകളിൽ നിന്ന് ലഭിക്കുന്ന പാഠം അത് സുന്നത്താണെന്നാണ് ഞാൻ മനസ്സിലാക്കുന്നത്. അല്ലാമ ഐനി(റ) അതിലേക്ക് സൂചന നൽകിയിട്ടുണ്ട്. (ഹാശിയത്തു ഇബ്നുആബിദീൻ: 5/254)
ഹമ്പലീ മദ്ഹബ്
അലിയ്യുബ്നു ഉബൈദില്ലാഹി സ്സാഗുനി(റ) (ഹി: 455-527) പറയുന്നു:
അർത്ഥം:
വിജ്ഞാനം, പ്രപഞ്ചത്യാഗം, തുടങ്ങിയ മതപരമായ നന്മയും മറ്റും പരിഗണിച്ച് ജീവിച്ചിരിക്കുന്നയാളുടെ കൈചുംബിക്കൽ സുന്നത്താണ്. ഐശ്വര്യം പരിഗണിച്ചും, അധികാര ശക്തി, ഭൗതികസ്ഥാനം, തുടങ്ങിയ ഭൗതിക കാര്യങ്ങൾ കണക്കിലെടുത്തും ഒരാളുടെ കൈ ചുംബിക്കൽ കറാഹത്താണ്. (അൽഇഖ്‌നാഅ്: 2/71)
മാലികീ മദ്ഹബ്
വിജ്ഞാനം, പ്രപഞ്ചത്യാഗം, തുടങ്ങിയ മതപരമായ നന്മയും മറ്റും പരിഗണിച്ച് ജീവിച്ചിരിക്കുന്നയാളുടെ കൈചുംബിക്കൽ സുന്നത്താണ്. ഐശ്വര്യം പരിഗണിച്ചും, അധികാര ശക്തി, ഭൗതികസ്ഥാനം, തുടങ്ങിയ ഭൗതിക കാര്യങ്ങൾ കണക്കിലെടുത്തും ഒരാളുടെ കൈ ചുംബിക്കൽ കറാഹത്താണ്. (അൽഇഖ്‌നാഅ്: 2/71)
മാലികീ മദ്ഹബ്
അബ്ഹരി(റ) പറയുന്നു: കൈചുംബിക്കുന്നത് കറാഹത്താണെന്ന് ഇമാം മാലിക്(റ) പറയുന്നത് അത് അഹങ്കാരസ്വരത്തിൽ ആകുമ്പോൾ മാത്രമാണ്. എന്നാൽ വിജ്ഞാനം, ശ്രേഷ്ടത, മതം തുടങ്ങിയവ കണക്കിലെടുത്താകുമ്പോൾ അത് അനുവദനീയമാണെന്ന് അല്ലാമ അബ്ഹരി(റ)യെ ഉദ്ദരിച്ച് ഇബ്നു ഹജറുൽ അസ്ഖലാനി(റ)വിവരിച്ചത് നേരത്തെ നാം വായിച്ചുവല്ലോ. മാലികീ മദ്ഹബിലെ കർമശാസ്ത്ര ഗ്രൻഥത്തിലും ആ ആശയം കാണാവുന്നതാണ്. മാലികീ മദ്ഹബുകാരനായ അഹ്മദുബ്നു ഗുനയിമ് (റ) (ഹി: മരണം, 1125) പറയുന്നു.
അർത്ഥം:
കൈചുംബിക്കൽ കറാഹത്താണെന്ന് ഇമാം മാലിക്(റ) പറയാൻ കാരണം അതിനെത്തുടർന്നുവരുന്ന അഹങ്കാരവും അഹന്തയും പരിഗണിച്ചാണ്. തന്നെയുമല്ല മുസ്ലിം മുസ്ലിമിന്റെ സഹോദരനാണ്. ഒരു പക്ഷെ ചുംബിക്കപ്പെടുന്നവനെക്കാൾ അല്ലാഹുവിന്റെയടുക്കൽ സ്ഥാനം ചുംബിക്കുന്നവനാകുമല്ലോ. എന്നാൽ ശ്രേഷ്ടതയുള്ളവരെ ചുംബിക്കുന്നതിനെ വിമര്ശിക്കേണ്ടതില്ല. കാരണം മുമ്പ് വിവരിച്ച ഹദീസുകളിൽ അത് വന്നിട്ടുണ്ടല്ലോ. (അൽഫവാകിഹുദ്ദാനി: 8/301)
സ്വയം കൈ ചുംബിക്കൽ
സ്വയം കൈ ചുംബിക്കൽ
മഹാന്മാരുമായി മുസ്വാഫഹത്തുചെയ്തശേഷം അവരെ ആദരിച്ച് സ്വന്തം കൈ ചുംബിക്കുന്നതിനും വിരോധമില്ല. അല്ലാമ ശർവാനി(റ) എഴുതുന്നു:
അർത്ഥം:
മുസ്വാഫഹത്തുചെയ്തശേഷം സ്വയം കൈ ചുംബിക്കുന്ന പതിവ് ജനങ്ങൾക്കുണ്ട്. അതിനും വിരോധമില്ല. ആദാരവ് എന്ന നിലയിലാണ് അത് പതിവാക്കിയതെങ്കിൽ വിശേഷിച്ചും. (ശർവാനി: 1/285)
മുസ്വാഫഹത്തുചെയ്തശേഷം സ്വയം കൈ ചുംബിക്കുന്ന പതിവ് ജനങ്ങൾക്കുണ്ട്. അതിനും വിരോധമില്ല. ആദാരവ് എന്ന നിലയിലാണ് അത് പതിവാക്കിയതെങ്കിൽ വിശേഷിച്ചും. (ശർവാനി: 1/285)
സിയാറത്ത് ചെയ്യുമ്പോൾ
ഖബ്ർ സിയാറത്ത് ചെയ്ത് പ്രാർത്ഥിക്കുമ്പോഴും കൈ ഉയർത്തൽ സുന്നത്താണ്. നബി(സ) ജന്നത്തുൽ ബഖീഅ് (മദീനയിലെ പൊതു മഖ്‌ബറ)-ൽ പോയി പ്രാർത്ഥിച്ചപ്പോൾ മൂന്നുപ്രാവശ്യം കൈഉയർത്തിയതായി ഇമാം മുസ്ലിം(ർ) നിവേദനം ചെയ്ത ഹദീസിലുണ്ട്. പ്രസ്തുത പരാമർശം ഇങ്ങനെയാണ്.
അർത്ഥം:
"അങ്ങനെ നബി(സ) ബഖീഇലെത്തി കുറെ സമയം അവിടെനിന്നു. പിന്നീട് മൂന്നു പ്രാവശ്യം അവിടുന്ന് കൈ ഉയർത്തി പിന്നെ പിരിഞ്ഞുപോയി" (മുസ്ലിം: 1619)
ജിബ്‌രീൽ(അ) നിർദ്ദേശിച്ചതനുസരിച്ച് മരണപ്പെട്ടവർക്കു മഗ്ഫിറത്തിനു വേണ്ടി പ്രാർത്ഥിക്കാനാണ് രാത്രി നബി(സ) അവിടെപോയതെന്ന് നബീസ(സ) തുടർന്നു വിശദീകരിക്കുന്ന ഭാഗം അതെ ഹദീസിൽ തന്നെയുണ്ട്.
പ്രസ്തുത ഹദീസ് വിവരിച്ച് ഇമാം നവവി(ർ) എഴുതുന്നു:
ഖബ്ർ സിയാറത്ത് ചെയ്ത് പ്രാർത്ഥിക്കുമ്പോഴും കൈ ഉയർത്തൽ സുന്നത്താണ്. നബി(സ) ജന്നത്തുൽ ബഖീഅ് (മദീനയിലെ പൊതു മഖ്‌ബറ)-ൽ പോയി പ്രാർത്ഥിച്ചപ്പോൾ മൂന്നുപ്രാവശ്യം കൈഉയർത്തിയതായി ഇമാം മുസ്ലിം(ർ) നിവേദനം ചെയ്ത ഹദീസിലുണ്ട്. പ്രസ്തുത പരാമർശം ഇങ്ങനെയാണ്.
അർത്ഥം:
"അങ്ങനെ നബി(സ) ബഖീഇലെത്തി കുറെ സമയം അവിടെനിന്നു. പിന്നീട് മൂന്നു പ്രാവശ്യം അവിടുന്ന് കൈ ഉയർത്തി പിന്നെ പിരിഞ്ഞുപോയി" (മുസ്ലിം: 1619)
ജിബ്‌രീൽ(അ) നിർദ്ദേശിച്ചതനുസരിച്ച് മരണപ്പെട്ടവർക്കു മഗ്ഫിറത്തിനു വേണ്ടി പ്രാർത്ഥിക്കാനാണ് രാത്രി നബി(സ) അവിടെപോയതെന്ന് നബീസ(സ) തുടർന്നു വിശദീകരിക്കുന്ന ഭാഗം അതെ ഹദീസിൽ തന്നെയുണ്ട്.
പ്രസ്തുത ഹദീസ് വിവരിച്ച് ഇമാം നവവി(ർ) എഴുതുന്നു:
അർത്ഥം:
സുദീർഘമായ പ്രാർത്ഥിക്കലും പ്രാർത്ഥന ആവർത്തിക്കലും പ്രാർത്ഥനയിൽ കൈഉയർത്തലും സുന്നത്താണെന്ന് ഇത് പഠിപ്പിക്കുന്നു. അതുപോലെ ഖബ്ർ സിയാറത്ത് ചെയ്യുമ്പോൾ നിന്ന് പ്രാർത്ഥിക്കുന്നതാണ് ഇരുന്നു പ്രാർത്ഥിക്കുന്നതിനേക്കാൾ പൂർണ്ണമായതെന്നും ഹദീസ് പഠിപ്പിക്കുന്നു. (ശർഹ് മുസ്ലിം: 3/401)
കൈ ഉയർത്തുന്നത് പ്രാർത്ഥനയുടെ മര്യാദയാണെന്നും അല്ലാഹുവിലേക്കുയർത്തിയ കാര്യങ്ങൾ അല്ലാഹു വെറുതെ മടക്കില്ലെന്നും കാണിക്കുന്ന നിരവധി ഹദീസുകൾ വന്നിട്ടുണ്ട്.
സുദീർഘമായ പ്രാർത്ഥിക്കലും പ്രാർത്ഥന ആവർത്തിക്കലും പ്രാർത്ഥനയിൽ കൈഉയർത്തലും സുന്നത്താണെന്ന് ഇത് പഠിപ്പിക്കുന്നു. അതുപോലെ ഖബ്ർ സിയാറത്ത് ചെയ്യുമ്പോൾ നിന്ന് പ്രാർത്ഥിക്കുന്നതാണ് ഇരുന്നു പ്രാർത്ഥിക്കുന്നതിനേക്കാൾ പൂർണ്ണമായതെന്നും ഹദീസ് പഠിപ്പിക്കുന്നു. (ശർഹ് മുസ്ലിം: 3/401)
കൈ ഉയർത്തുന്നത് പ്രാർത്ഥനയുടെ മര്യാദയാണെന്നും അല്ലാഹുവിലേക്കുയർത്തിയ കാര്യങ്ങൾ അല്ലാഹു വെറുതെ മടക്കില്ലെന്നും കാണിക്കുന്ന നിരവധി ഹദീസുകൾ വന്നിട്ടുണ്ട്.
അർത്ഥം:
സൽമാൻ(റ) വില നിന്ന് നിവേദനം: നബി (സ) പറഞ്ഞു: "നിശ്ചയം നിങ്ങളുടെ രക്ഷിതാവ് ഔദാര്യവാനാണ്. അടിമ അവനിലേക്കുയർത്തിയ കാര്യങ്ങളെ വട്ടപൂജ്യമായി ഒരിക്കലും അവർ മടക്കുകയില്ല". (അബൂദാവൂദ്: 1273)
കൈകൊണ്ടു മുഖം തടവൽ
അർത്ഥം:
ഇബ്നുൽമാലിക്(റ) പറയുന്നു: ദുആക്ക് ശേഷം കൈകൾ കൊണ്ട് മുഖം തടവുന്നത് ഒരു ശുഭലക്ഷണം എന്ന നിലക്കാണ്. ദുആ ചെയ്യുന്നവൻ അല്ലാഹുവിലേക്കുയർത്തിയ കൈകൾ ആകാശത്തു നിന്നുള്ള ബറകത്ത് കൾകൊണ്ടും ഇലാഹിയായ പ്രകാശങ്ങൾ കൊണ്ടും നിറക്കപ്പെട്ടതുപോലെയുണ്ട് അവകൊണ്ടു മുഖം തടവുന്നതിലൂടെ അവ മുഖത്തിനും ലഭിക്കുമല്ലോ.
സുബുലസ്സലാമിൽ പറയുന്നു: ദുആ യിൽ നിന്ന് വിരമിച്ച ശേഷം കൈകൾ കൊണ്ട് മുഖം തടവൽ സുന്നത്താണെന്നതിനു ഈ ഹദീസ് രേഖയാണ്. പ്രാർത്ഥനയും കൈകൊണ്ടു മുഖം തടവലും തമ്മിലുള്ള ബന്ധം ഇനിപ്പറയുന്നതാണെന്നു അഭിപ്രായമുണ്ട്. പ്രാത്ഥിക്കുന്നവൻ അല്ലാഹുവിലേക്കുയർത്തിയ കൈകൾ വട്ടപൂജ്യമായി അവൻ മടക്കുകയില്ലല്ലോ. അതിനാൽ അല്ലാഹുവിന്റയെ അനുഗ്രഹം കൈകൾക്കുലഭിച്ചതുപോലെയായി. മനുഷ്യന്റെ അവയവങ്ങളിൽ വെച്ച ഏറ്റവും കൂടുതൽ ആദർക്കപ്പെടേണ്ടതും അതി ശ്രേഷ്ട്ടവുമായ അവയവം മുഖമാണല്ലോ. അപ്പോൾ കൈകളിൽ ലഭിച്ച അല്ലാഹുവിന്റെ അനുഗ്രഹങ്ങൾ മുഖത്തേക്ക് കൂടി ചൊരിയാനാണ് മുഖം തടവുന്നത്. (തുഹ്ഫത്തുൽ അഹ് വദി: 8/284)( സുബുലുസ്സലാം: 7/273)
കൈപിടിക്കേണ്ടത്?
നബി(സ) പറയുന്നു: "നിങ്ങൾ നിങ്ങളുടെ മുൻകൈകളുടെ ഉൾഭാഗം കൊണ്ട് അല്ലാഹുവോട് ചോദിക്കുക. അവയുടെ പുറം ഭാഗം കൊണ്ട് ചോദിക്കരുത്". (അബൂദാവൂദ്: 1271)
നിങ്ങളുടെ വിലപ്പെട്ട ദുആകളിൽ എന്നെയും ഉൾപ്പെടുത്തണം.
സൽമാൻ(റ) വില നിന്ന് നിവേദനം: നബി (സ) പറഞ്ഞു: "നിശ്ചയം നിങ്ങളുടെ രക്ഷിതാവ് ഔദാര്യവാനാണ്. അടിമ അവനിലേക്കുയർത്തിയ കാര്യങ്ങളെ വട്ടപൂജ്യമായി ഒരിക്കലും അവർ മടക്കുകയില്ല". (അബൂദാവൂദ്: 1273)
കൈകൊണ്ടു മുഖം തടവൽ
അർത്ഥം:
ഉമറുബ്നുൽ ഖത്വാബ്(റ) വില നിന്നു നിവേദനം: "നബി(സ) തങ്ങൾ പ്രാർത്ഥിക്കുമ്പോൾ രണ്ടു കരങ്ങളുയർത്തിയാൽ അവകൊണ്ടു മുഖം തടവിയ ശേഷമല്ലാതെ അവ താഴ്ത്താറില്ല". (തുർമുദി: 3308)
മുഖം തടവുന്നതിലെ യുക്തി.
പ്രസ്തുത ഹദീസ് വിവരിച്ച് ഇബ്നുൽ മാലിക്(റ) എഴുതുന്നു:
ഉമറുബ്നുൽ ഖത്വാബ്(റ) വില നിന്നു നിവേദനം: "നബി(സ) തങ്ങൾ പ്രാർത്ഥിക്കുമ്പോൾ രണ്ടു കരങ്ങളുയർത്തിയാൽ അവകൊണ്ടു മുഖം തടവിയ ശേഷമല്ലാതെ അവ താഴ്ത്താറില്ല". (തുർമുദി: 3308)
മുഖം തടവുന്നതിലെ യുക്തി.
പ്രസ്തുത ഹദീസ് വിവരിച്ച് ഇബ്നുൽ മാലിക്(റ) എഴുതുന്നു:
ഇബ്നുൽമാലിക്(റ) പറയുന്നു: ദുആക്ക് ശേഷം കൈകൾ കൊണ്ട് മുഖം തടവുന്നത് ഒരു ശുഭലക്ഷണം എന്ന നിലക്കാണ്. ദുആ ചെയ്യുന്നവൻ അല്ലാഹുവിലേക്കുയർത്തിയ കൈകൾ ആകാശത്തു നിന്നുള്ള ബറകത്ത് കൾകൊണ്ടും ഇലാഹിയായ പ്രകാശങ്ങൾ കൊണ്ടും നിറക്കപ്പെട്ടതുപോലെയുണ്ട് അവകൊണ്ടു മുഖം തടവുന്നതിലൂടെ അവ മുഖത്തിനും ലഭിക്കുമല്ലോ.
സുബുലസ്സലാമിൽ പറയുന്നു: ദുആ യിൽ നിന്ന് വിരമിച്ച ശേഷം കൈകൾ കൊണ്ട് മുഖം തടവൽ സുന്നത്താണെന്നതിനു ഈ ഹദീസ് രേഖയാണ്. പ്രാർത്ഥനയും കൈകൊണ്ടു മുഖം തടവലും തമ്മിലുള്ള ബന്ധം ഇനിപ്പറയുന്നതാണെന്നു അഭിപ്രായമുണ്ട്. പ്രാത്ഥിക്കുന്നവൻ അല്ലാഹുവിലേക്കുയർത്തിയ കൈകൾ വട്ടപൂജ്യമായി അവൻ മടക്കുകയില്ലല്ലോ. അതിനാൽ അല്ലാഹുവിന്റയെ അനുഗ്രഹം കൈകൾക്കുലഭിച്ചതുപോലെയായി. മനുഷ്യന്റെ അവയവങ്ങളിൽ വെച്ച ഏറ്റവും കൂടുതൽ ആദർക്കപ്പെടേണ്ടതും അതി ശ്രേഷ്ട്ടവുമായ അവയവം മുഖമാണല്ലോ. അപ്പോൾ കൈകളിൽ ലഭിച്ച അല്ലാഹുവിന്റെ അനുഗ്രഹങ്ങൾ മുഖത്തേക്ക് കൂടി ചൊരിയാനാണ് മുഖം തടവുന്നത്. (തുഹ്ഫത്തുൽ അഹ് വദി: 8/284)( സുബുലുസ്സലാം: 7/273)
കൈപിടിക്കേണ്ടത്?
നിങ്ങളുടെ വിലപ്പെട്ട ദുആകളിൽ എന്നെയും ഉൾപ്പെടുത്തണം.