بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمـَنِ الرَّحِيمِ
الحمد لله رب العالمين وصلى الله وسلم على سيدنا محمد وعلى آله وصحبه أجمعين.
പ്രാർത്ഥിക്കുക, ചോദിക്കുക,വിളിക്കുക, ക്ഷണിക്കുക എന്നൊക്കെയാണ് ദുആഇന്റെ ഭഷാർത്ഥം. ദുആഇന്റെ യാഥാർത്ഥ്യം വിവരിച്ച് ഇമാം റാസി(റ) എഴുതുന്നു:
وحقيقة الدعاء استدعاء العبد ربه جل جلاله العناية واستمداده إياه المعونة(التفسير الكبير: ١١١/٣)
അടിമ തന്റെ റബ്ബിനോട് പരിഗണനയെ തേടുകയും അവൻ അവനോടു സഹായം ചോദിക്കുകയും ചെയ്യലാണ് ദുആഇന്റെ യാഥാർത്ഥ്യം. (റാസി 3/111)
എല്ലാ ആരാധനകളുടെയും മജ്ജയും സത്തും പ്രസ്തുത ദുഅയാണെന്ന് നബി(സ) പഠിപ്പിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഇമാം അബൂദാവൂദ്(റ) സുനനിൽ രേഖപ്പെടുത്തുന്നു:
എല്ലാ ആരാധനകളുടെയും മജ്ജയും സത്തും പ്രസ്തുത ദുഅയാണെന്ന് നബി(സ) പഠിപ്പിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഇമാം അബൂദാവൂദ്(റ) സുനനിൽ രേഖപ്പെടുത്തുന്നു:
عن النعمان بن بشير عن النبي صلى الله عليه وسلم قال الدعاء هو العبادة(سنن أبي داود: ١٢٦٤)
നുഅമാബ്നുബഷീറി(റ) ൽ നിന്ന് നിവേദനം: നബി(സ) പറയുന്നു: "ദു, അതാണ് ഇബാദത്ത്". (അബൂദാവൂദ് 1264)
ഇമാം തിർമിദി(റ) നിവേദനം ചെയ്യന്നു:
ഇമാം തിർമിദി(റ) നിവേദനം ചെയ്യന്നു:
عن أنس بن مالك رضي الله عنه عن النبي صلى الله عليه وسلم قال : " الدعاء مخ العبادة "(سنن الترمذي: ٣٢٩٣)
അനസ് (റ) ൽ നിന്ന് നിവേദനം: നബി(സ) പറയുന്നു: "ദുആ ആരാധനയുടെ മജ്ജയാണ്:. (തിർമുദി: 3293)
പ്രസ്തുത ഹദീസിന്റെ താല്പര്യം അല്ലാമ ത്വീബി(റ) യെ ഉദ്ദരിച്ച് ഇമാം മുനാവി(റ) വിശദീകരിക്കുന്നു:
قال الطّيبي: أتى بضمير الفصل والخبر المعرف باللام ليدل على الحصر في أن العبادة ليست غير الدعاء.
ഫസ്ലിന്റെ
ളമീറും (هو) ലാമു കൊണ്ട് മഅരിഫയാക്കിയ ഖബറും (العبادة) നബി(സ)
കൊണ്ടുവന്നത് ഇബാദത്ത് ദുആ മാത്രമാണ് എന്നാ അർഥം ലഭിക്കാനാണ്.(ഫയ്ളുൽഖദീർ:
3/721)
അല്ലാമ മുല്ലാഅലിയ്യുൽഖാരി മിർഖാത്തിൽ എഴുതുന്നു :
ഇബാദത്തെന്നുപറയാൻ യോഗ്യതയുള്ളത് ദുആയാണ് എന്നതാണ് ഹദീസിന്റെ താല്പര്യം. കാരണം അടിമ പൂർണമായും അല്ലാഹുവിലേക്ക് മുന്നിടുകയും അള്ളാഹു അല്ലാത്തവരെ ഭയക്കുകയോ പ്രതീക്ഷിക്കുകയോ ചെയ്യാത്ത വിധം അവരിൽ നിന്ന് എല്ലാ നിലക്കും തിരിഞ്ഞു കളയുകയും ചെയ്തിരിക്കുന്നു എന്നാണല്ലോ ദുആ കാണിക്കുന്നത്. അതുതന്നെ ഇബുദിയ്യത്തിന്റെ ബാധ്യത നിറവേറ്റിയും റുബ്ബിയ്യത്തിന്റെ ബാധ്യത അന്ഗീകരിച്ചും സൃഷ്ട്ടികർമമാകുന്ന അനുഗ്രഹം അറിഞ്ഞും നല്ലത് പ്രവർത്തിക്കാനുള്ള തൗഫീഖും ഉദ്ദേശത്തോടെ യോജിക്കുന്ന സഹായവും തേടിയുമാണല്ലോ അടിമ പ്രാർതിക്കുന്നത്. (മിർഖാത്തുൽ മഫാത്തിഹ് :7/119)
أي
هو العبادة الحقيقيّة الْتي تستأهلُ أن تسمّ عبادة،لدلالته علي الإقبال
علي الله والإعراض عمّ سواه،بحيث لا يرجو ولا يخاف إلاّ إيّاه، قائمً بوجوب
العبوديّة ،معترِفً بحقّ لرّبوبيّة،عالمً بنعمة الإيجاد،طالبًً لمدد
لأمداد علي وفق المراد وتوفيق لإسعاد.(مرقاة المفاتيح:١١٩/٧)
ഇബാദത്തെന്നുപറയാൻ യോഗ്യതയുള്ളത് ദുആയാണ് എന്നതാണ് ഹദീസിന്റെ താല്പര്യം. കാരണം അടിമ പൂർണമായും അല്ലാഹുവിലേക്ക് മുന്നിടുകയും അള്ളാഹു അല്ലാത്തവരെ ഭയക്കുകയോ പ്രതീക്ഷിക്കുകയോ ചെയ്യാത്ത വിധം അവരിൽ നിന്ന് എല്ലാ നിലക്കും തിരിഞ്ഞു കളയുകയും ചെയ്തിരിക്കുന്നു എന്നാണല്ലോ ദുആ കാണിക്കുന്നത്. അതുതന്നെ ഇബുദിയ്യത്തിന്റെ ബാധ്യത നിറവേറ്റിയും റുബ്ബിയ്യത്തിന്റെ ബാധ്യത അന്ഗീകരിച്ചും സൃഷ്ട്ടികർമമാകുന്ന അനുഗ്രഹം അറിഞ്ഞും നല്ലത് പ്രവർത്തിക്കാനുള്ള തൗഫീഖും ഉദ്ദേശത്തോടെ യോജിക്കുന്ന സഹായവും തേടിയുമാണല്ലോ അടിമ പ്രാർതിക്കുന്നത്. (മിർഖാത്തുൽ മഫാത്തിഹ് :7/119)
ഇമാം റാസി(റ) പറഞ്ഞിതിങ്ങനെ :
فقوله((الدّعاء
هو العبادة)) معناه أنّه معظم العبادة وأفضل العبادة، كقوله عليه السّلام
((الحجّ عرفة)) أي الوقوف بعرفة هو الرّكن الأعضم(التفسير الكبير:٣/١١٣)
"ദുആ അതാണ് ആരാധന" എന്നതിനർത്ഥം ആരാധനയുടെ പ്രധാനഭാഗവും ഇബാടത്തിൽ സ്രേഷ്ടമായതും ദുആയാനെന്നാണ് ഹജ്ജ് അറഫയാണെന്ന നബി(സ) യുടെ പ്രസ്താവനയെ പോലെ വേണം ഇതിനെയും കാണാൻ.അറഫയിൽ നിൽക്കലാണ് ഹജ്ജിന്റെ മുഖ്യഘടകം എന്നാണല്ലോ അതിനർത്ഥം.(തഫ്സീറു റാസി: 3/113)
ഇമാം റാസി (റ) തന്നെ പറയട്ടെ:
إعلم
أنّه تعال حكي عن المؤمنين دعاءهم،وذالك لأنّه(ص) قال:((الدّعاء مخّ
العبادة)) لأنّ الدّاعي يشاهد نفسه في مقام الفقر والحاجة والذّلّة
والمسكنة،ويشاهد جلال الله تعالي وكرمه وعزّته وعظّمته بنعت الإستغناء
والتّعالي، وهو المقصود من جميع العبادت واطّاعات اها((التفسير
الكبير:٧/١٤٣)
നീ അറിയുക സത്യവിശ്വാസികളുടെ ദുആ അള്ളാഹു എടുത്തു പറയുന്നു: ദുആ ആരാധനയുടെ മജ്ജയാനെന്നു നബി(സ) പ്രസ്ഥാപിച്ചിടുണ്ട്.പ്രാര്തിക്കുന്നവാൻ തന്നെ ആവശ്യമുല്ലവനായും സാധുവായും ദാരിദ്രനായുംവീക്ഷിക്കുകയും അല്ലാഹുവേ ഔന്നിത്ത്യവും സ്വയം പര്യാപ്തയുമുള്ള പ്രതാപിയും മഹാനും ഔദാര്യവനും ആയും കാണുന്നുവല്ലോ.എല്ല ആരാധനയുടെയും പരമപ്രധാനമായ ലക്ഷ്യം അതാണല്ലോ.(റാസി : 7/143)
ചുരുക്കത്തിൽ
നിസ്കാരമാവട്ടെ സകാത്താവട്ടെ ഖുർആൻ പാരായണമാവട്ടെ ഹജ്ജാവട്ടെ
ദാനധർമ്മമാവട്ടെ മറ്റേതോ ആരാധനയാവട്ടെ അവയുടെ പ്രധാനഭാഗവും ആരാധനയെന്ന
പേരിനു അക്ഷരത്തിലും അർത്ഥത്തിലും അർഹതയുള്ളതും അടിമയിൽ നിന്ന് വരുന്ന
ഉൾവിളിയാണ്. അഥവാ 'എന്റെ നാഥാ! ഈ ഇബാദത്ത് ഞാൻ നിർവഹിച്ചത് നീ എന്റെ
രക്ഷിതാവും ഞാൻ തന്റെ അടിമയും ആണെന്ന നിലയിലും നിന്റെ പ്രീതി മാത്രം
ലക്ഷ്യം വെച്ചുമാണ്.ലോകമാന്ന്യമോ മറ്റേതെങ്കിലും ലക്ഷ്യങ്ങളോ
താല്പര്യങ്ങളോ ഇതിനാൽ എനിക്കില്ല. അതിനാല എന്നിൽ നിന്ന് അത് നീ
സ്വീകരിക്കണമേ!'. എന്ന് മനസ്സറിഞ്ഞു,ആത്മാർഥതയോടെ
അടിമയിൽനിന്നുണ്ടാവേണ്ടതുണ്ട്. ആ ഉൾ വിളിയാണ് ഏതൊരു ഇബാദത്തിന്റെയും
കാതലായ വശം. ഇതാണ് എല്ല ഇബാദത്തും ദുആയാനെന്നതിന്റെ വിവക്ഷ.
(الدّعاء مخّ العبادة) ദുആ ആരാധനയുടെ മജ്ജയാനെന്ന മറ്റൊരു ഹദീസിൽ പറഞ്ഞതിന്റെ വിവക്ഷയും അതാണ്. അത്തരം ഉൾ വിളികളില്ലാത്ത യേത് ഇബാദത്തും മജ്ജയില്ലാത്തദിനു തുല്യമാണ്. അല്ലാതെ അഭൌതികമായ മാർഗ്ഗത്തിലൂടെ അമ്പിയ-ഔലിയാക്കളോട് സഹായാര്തന നടത്തുന്നതാണ് ആരാധനയെന്നു പ്രസ്തുത ഹദീസ് വിശദീകരിച്ച് ലോകത്തൊരു പണ്ഡിതനും പറഞ്ഞിട്ടില്ല.പറയുന്നതുമില്ല.
(الدّعاء مخّ العبادة) ദുആ ആരാധനയുടെ മജ്ജയാനെന്ന മറ്റൊരു ഹദീസിൽ പറഞ്ഞതിന്റെ വിവക്ഷയും അതാണ്. അത്തരം ഉൾ വിളികളില്ലാത്ത യേത് ഇബാദത്തും മജ്ജയില്ലാത്തദിനു തുല്യമാണ്. അല്ലാതെ അഭൌതികമായ മാർഗ്ഗത്തിലൂടെ അമ്പിയ-ഔലിയാക്കളോട് സഹായാര്തന നടത്തുന്നതാണ് ആരാധനയെന്നു പ്രസ്തുത ഹദീസ് വിശദീകരിച്ച് ലോകത്തൊരു പണ്ഡിതനും പറഞ്ഞിട്ടില്ല.പറയുന്നതുമില്ല.
അല്ലാഹുവോട് പ്രാർത്ഥിക്കുന്നതിന്റെ പ്രാധാന്യം വിശുദ്ദ ഖുർആൻ നിരവധി സ്ഥലങ്ങളിൽ എടുത്തു പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. അല്ലാഹു പറയുന്നു:
وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ ۚ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ (غافر: ٦٠)
നിങ്ങളുടെ രക്ഷിതാവ് പറഞ്ഞിരിക്കുന്നു: നിങ്ങള്‍ എന്നോട് പ്രാര്‍ത്ഥിക്കൂ.
ഞാന്‍ നിങ്ങള്ക്ക് ഉത്തരം നല്‍കാം. എന്നെ ആരാധിക്കാതെ അഹങ്കാരം
നടിക്കുന്നവരാരോ അവര്‍ വഴിയെ നിന്ദ്യരായിക്കൊണ്ട് നരകത്തില്‍
പ്രവേശിക്കുന്നതാണ്‌; തീര്‍ച്ച.
അല്ലാഹു പറയുന്നു:
قُلْ مَا يَعْبَأُ بِكُمْ رَبِّي لَوْلَا دُعَاؤُكُمْ.(الفرقان: ٧٧)
(നബിയേ,) പറയുക: നിങ്ങളുടെ പ്രാര്‍ത്ഥനയില്ലെങ്കില്‍ എന്റെ രക്ഷിതാവ് നിങ്ങള്ക്ക് എന്ത് പരിഗണന നല്‍കാനാണ് ?
അല്ലാഹു പറയുന്നു:
وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ ۖ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ ۖ فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي وَلْيُؤْمِنُوا بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ(البقر: ١٨٦)
"താങ്കളോട് എന്റെ ദാസന്‍മാര്‍ എന്നെപ്പറ്റി ചോദിച്ചാല്‍ ഞാന്‍ (അവര്ക്ക് ഏറ്റവും) അടുത്തുള്ളവനാകുന്നു (എന്ന് പറയുക.) പ്രാര്‍ത്ഥിക്കുന്നവന്‍ എന്നെ വിളിച്ച് പ്രാര്‍ത്ഥിച്ചാല്‍ ഞാന്‍ ആ പ്രാര്‍ത്ഥനയ്ക്ക് ഉത്തരം നല്‍കുന്നതാണ്‌. അതുകൊണ്ട് എന്റെ ആഹ്വാനം അവര്‍ സ്വീകരിക്കുകയും, എന്നില്‍ അവര്‍ വിശ്വസിക്കുകയും ചെയ്യട്ടെ. അവര്‍ നേര്‍വഴി പ്രാപിക്കുവാന്‍ വേണ്ടിയാണിത്‌".
ഇമാം തുർമുദി(റ) നിവേദനം ചെയ്യുന്നു:
عن سلمان قال: قال قال رسول الله صلى الله عليه وسلم لا يرد القضاء إلا الدعاء ولا يزيد في العمر إلا البر.(سنن الترمذي: ٢٠٦٥)
സൽമാനി(റ) ൽ നിന്ന് ന്വേടനം: റസൂലുല്ലാഹി (സ) പറയുന്നു: "പ്രാർത്ഥനയല്ലാതെ വിധിയെ തടുക്കുകയില്ല. പുണ്യമല്ലാതെ ആയുസ്സിനെ വർദ്ദിപ്പിക്കുകയില്ല". (തുർമുദി: 2065)
ഇമാം തുർമുദി നിവേദനം ചെയ്ത മറ്റൊരു ഹദീസ് കാണുക:
ഇമാം തുർമുദി നിവേദനം ചെയ്ത മറ്റൊരു ഹദീസ് കാണുക:
عن أبي هريرة – رضي الله عنه – عن النبي صلى الله عليه وسلم قال : « ليس شيء أكرم على الله – تعالى - من الدعاء » (رواه الترمذي : ٣٢٩٢)
അബൂഹുറൈറ (റ) യിൽ നിന്ന് നിവേദനം : നബി(സ) പറഞ്ഞു : "ദുആഇനേക്കാൾ അല്ലാഹുവിനു ആദരവുള്ള മറ്റൊന്നുമില്ല". (തുർമുദി : 3292)
ഇബ്നുമാജ(റ) നിവേദനം:
عن أبي هريرة – رضي الله عنه – قال : قال رسول الله صلى الله عليه وسلم : « من لم يدع الله سبحانه غضب عليه>>(سنن ابن ماجه: ٣٨١٧)
അബൂഹുറൈറ (റ) യിൽ നിന്ന് നിവേദനം : നബി(സ) പറഞ്ഞു : "അല്ലാഹുവോട് പ്രാർത്ഥിക്കാത്തവരോട് അവൻ കോപിക്കും:(ഇബ്നുമാജ 3817)
ഇബ്നുഅബീശൈബ(റ) നിവേദനം:
عن ابن عمر قال: قال رسول الله صل الله عليه وسلم من فتح له من الدعاء منكم فتحت له أبواب الإجابة. (مصنف ابن أبي شيبة: ٢٣/٧)
ഇബ്നു ഉമർ(റ) യിൽ നിന്ന് നിവേദനം: നബി(സ) പറഞ്ഞു: "നിങ്ങളിൽ നിന്ന് ദുആഇന്റെ കവാടം തുറക്കപ്പെട്ടവർക്ക് ഉത്തരം നല്കുന്നതിന്റെ കവാടങ്ങളും തുറക്കപ്പെടും. (മുസ്വന്നഫ് 7/23)
عن أبي هريرة رضي الله عنه أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال { من سره أن يستجيب الله له عند الشدائد والكرب فليكثر من الدعاء في الرخاء. (سنن الترمذي : ٣٣٠٤)
അബൂഹുറൈറ(റ) യിൽ നിന്ന് നിവേദനം: റസൂലുല്ലാഹി(സ) പറഞ്ഞു: "വിഭൽ ഘട്ടങ്ങളിൽ അല്ലാഹു ഉത്തരം നൽകൽ വല്ലവരെയും സന്തോഷിപ്പിക്കുന്നുവെങ്കിൽ അവർ പ്രാർത്ഥന വർദ്ദിപ്പിക്കട്ടെ". (തുർമുദി 3304)
റസൂലുല്ലാഹി (സ) പറഞ്ഞു:
റസൂലുല്ലാഹി (സ) പറഞ്ഞു:
أفضل الذكر لا إله إلا الله، وأفضل الدعاء الحمد الله (سنن الترمذي : ٣٣٠٥)
"ദിക്റിൽ വെച്ച് ഏറ്റവും ശ്രേഷ്ടമായത് 'ലാഇലാഹ ഇല്ലല്ലാഹു; വും ദുആയിൽ വെച്ച് ഏറ്റവും ശ്രേഷ്ടമായത് 'അല്ഹം ദുലില്ലാഹി' യുമാണ്‌". (തുർമുദി 3305)
عن أبي بن كعب أن رسول الله صلى الله عليه وسلم كان إذا ذكر أحدا فدعا له بدأ بنفسه "(سنن الترمذي: ٣٣٠٧)
ഉബയ്യുബ്നുകഅബ്(റ) ൽ നിന്ന് നിവേദനം: "റസൂലുല്ലാഹി(സ) വല്ലവരുടെയും പേര് പറഞ്ഞ് അവര്ക്ക് വേണ്ടി പ്രാർത്ഥിക്കുകയാണെങ്കിൽ ആദ്യം സ്വന്തത്തിനു വേണ്ടി പ്രാർത്ഥിക്കുമായിരുന്നു". (തുർമുദി 3307)
عن عمر بن الخطاب رضي الله عنه قال(( كان رسول الله صلى الله عليه وسلم إذا رفع يديه فى الدعاء لم يحطهما حتي يمسح بهما وجهه))(سنن الترمذي ٣٣٠٨)
ഉമറുബ്നുൽ ഖത്ത്വാബ്(റ) ൽ നിന്നു നിവേദനം: "നബി(സ) പ്രാർത്ഥിക്കാൻ വേണ്ടി ഇരുകാരങ്ങലുയർത്തിയാൽ അവ കൊണ്ട് തന്റെ മുഖം തടവാതെ അവ താഴ്ത്താറില്ല". (തുർമുദി 3308)
عن أبي هريرة عن النبي صلى الله عليه وسلم قال: ((يستجاب لأحدكم ما لم يعجل، يقول: دعوت فلم يستجب لي))(ترمذي: ٣٣٠٩)
അബൂഹുറൈറ(റ) യിൽ നിന്നു നിവേദനം: നബി(സ) പറഞ്ഞു : "ധ്രതികാണിക്കാതിരിക്കുമ്പോൾ നിങ്ങലിലൊരാൾക്ക് ഉത്തരം ലഭിക്കും. അവൻ പറയും: "ഞാൻ പ്രാർത്ഥിച്ചു. എന്നാൽ എനിക്കുത്തരം ലഭിച്ചില്ല എന്ന്". (തുർമുദി 3309)
ن أبي هريرة عن النبي صلى الله عليه وسلم أنه قال: لا يزال يستجاب للعبد ما لم يدع بإثم أو قطيعة رحم ما لم يستعجل، قيل يا رسول الله ما الاستعجال؟ قال يقول قد دعوت وقد دعوت فلم أر يستجيب لي فيستحسر عند ذلك ويدع الدعاء.(ترمذي)
"കുറ്റം കൊണ്ടോ ചാർച്ച ബന്ധം മുറിക്കൽ കൊണ്ടോ പ്രാർത്ഥിക്കാതിരിക്കുമ്പോൾ അടിമക്ക് ഉത്തരം ലഭിക്കും. അവൻ ധ്രതികാണിക്കതിരിക്കുമ്പോൾ". അല്ലാഹുവിന്റെ റസൂലെ! ധ്രതികാണിക്കൽ എന്താണ്? എന്ന് ചോദ്യം വന്നപ്പോൾ നബി(സ) വിശദീകരിച്ചു. "തീർച്ചയായും ഞാൻ പ്രാർത്ഥിച്ചു.തീർച്ചയായും ഞാൻ പ്രാർത്ഥിച്ചു. എന്നാൽ എനിക്കവാൻ ഉത്തരം നൽകുന്നത് ഞാൻ കണ്ടില്ല എന്നവൻ പറയും. അനന്തരം അവൻ തളർന്ന്ദുആ ഉപേക്ഷിക്കും". (തുർമുദി : 4918)
അബൂഹുറൈറ(റ) യിൽ നിന്നു നിവേദനം: റസൂലുല്ലാഹി(സ) പറഞ്ഞു: "ഉത്തരം ലഭിക്കുമെന്ന ഉറപ്പോടെ അല്ലാഹുവോട് നിങ്ങൾ പ്രാർത്ഥിക്കുവീൻ. അശ്രദ്ദമായ ഹ്രദയത്തിൽ നിന്നുള്ള പ്രാർത്ഥന അല്ലാഹു സ്വീകരിക്കുകയില്ലെന്ന് നിങ്ങൾ മനസ്സിലാക്കുകയും ചെയ്യുക". (തുർമുദി 3401)
സൽമാനി(റ) ൽ നിന്നു നിവേദനം: റസൂലുല്ലാഹി(സ) പറഞ്ഞു: "നിങ്ങളുടെ രക്ഷിതാവ് മാന്യനും ലജ്ജയുള്ളവനുമാണ്. ഒരു അടിമ തന്റെ ഇരുകരങ്ങൾ തന്നിലെക്കുയർത്തിയാൽ വട്ടപൂജ്യമായി അത് രണ്ടിനെയും മടക്കുന്നതിനെ തൊട്ട് അവൻ ലജ്ജിക്കുന്നതാണ്". (അബൂദാവൂദ് 1273)
പ്രാർത്ഥനക്കുത്തരം ലഭിക്കാൻ നിരവധി ഉപാധികളുണ്ട്. അവയില പ്രധാനപ്പെട്ടതാണ് ഹലാലായ ഭക്ഷണം കഴിക്കലും ഹലാലായ വെള്ളം കുടിക്കലും ഹലാലായ വസ്ത്രം ധരിക്കലും. ഇമാം മുസ്ലിം (റ) അബൂഹുറൈറ(റ) യിൽ നിന്നു നിവേദനം ചെയ്ത സുദീര്ഘമായ ഒരു ഹദീസിൽ ഇപ്രകാരം കാണാം.നബി(സ) പറഞ്ഞു: "നിശ്ചയം അല്ലാഹു നല്ലവനാണ്. നല്ലത് മാത്രം അവൻ സ്വീകരിക്കൂ. പ്രവാചകന്മാരോട് കൽപ്പിച്ച കാര്യം വിശ്വാസികളോടും അവൻ കൽപ്പിച്ചിരിക്കുന്നു. അല്ലാഹു പറയുന്നു: "ഓ! പ്രവാചകന്മാരെ നല്ലതിൽനിന്ന്‌ നിങ്ങൾ ഭക്ഷിക്കുകയും നല്ലത്നിങ്ങൾ പ്രവർത്തിക്കുകയും ചെയ്യുക. നിശ്ചയം നിങ്ങൾ ചെയ്യുന്നത്0കൊണ്ട് സൂക്ഷ്മമായി ഞാൻ അറിയുന്നതാണ്". അല്ലാഹു പറയുന്നു: "ഓ! സത്യാ വിശ്വാസികളെ നിങ്ങള്ക്ക് നാം നൽകിയ നല്ലതിൽനിന്ന്‌ നിങ്ങൾ ഭക്ഷിക്കുവീൻ". പിന്നെ ഒരാളുടെ കാര്യം നബി(സ) പരമാർഷിച്ചു. അദ്ദേഹം സുദീർഘമായ യാത്ര ചെയ്തതിനാൽ വസ്ത്രങ്ങള പോടീ പുരണ്ടവനും മുടോ ജഡകുത്തിയവനുമാണ്. ആകാശത്തേക്ക് രണ്ടു കരങ്ങൾ ഉയർത്തി യാറബ്ബി, യാറബ്ബി എന്നവൻ പറഞ്ഞുകൊണ്ടിരിക്കുന്നു. എന്നാൽ അവൻ കഴിക്കുന്ന ഭക്ഷണവും അവൻ കുടിക്കുന്ന വെള്ളവും അവൻ ധരിക്കുന്ന വസ്ത്രവും ഹറാമാണ്.ഹറാമായ ഭക്ഷണം ആഹാരം നൽകപ്പെട്ടവനാണവൻ. പിന്നെ എങ്ങനെയാണ് അവന്റെ പ്രാർത്ഥനക്കുത്തരം ലഭിക്കുക?". (മുസ്ലിം 1686)
ഇതിനു പുറമെ എന്റെ പ്രാർത്ഥനകുത്തരം ലഭിക്കുമെന്ന ഉറച്ച വിശ്വാസവും മനസാന്നിധ്യവും പ്രാർത്ഥിക്കുന്നവനുണ്ടായിരിക്കണം. അത് പോലെ ധ്രതികാണിക്കാതിരിക്കലും പ്രാർത്ഥനക്കുത്തരം ലഭിക്കാനുള്ള നിബന്ധനയിൽപെട്ടതാണ്.
പ്രാർത്ഥിക്കുന്ന എല്ലാ മുസ്ലിമിനും ഉത്തരം ലഭിക്കുന്നതാണ്. എന്നാൽ മൂന്നാലൊരു രൂപത്തിലായിരിക്കും ഉത്തരം ലഭിക്കൽ. ഹാഫിള് ഇബ്നു ഹജർ(റ) എഴുതുന്നു:
പ്രാർത്ഥനക്കുത്തരം ലഭിക്കാൻ നിരവധി ഉപാധികളുണ്ട്. അവയില പ്രധാനപ്പെട്ടതാണ് ഹലാലായ ഭക്ഷണം കഴിക്കലും ഹലാലായ വെള്ളം കുടിക്കലും ഹലാലായ വസ്ത്രം ധരിക്കലും. ഇമാം മുസ്ലിം (റ) അബൂഹുറൈറ(റ) യിൽ നിന്നു നിവേദനം ചെയ്ത സുദീര്ഘമായ ഒരു ഹദീസിൽ ഇപ്രകാരം കാണാം.നബി(സ) പറഞ്ഞു: "നിശ്ചയം അല്ലാഹു നല്ലവനാണ്. നല്ലത് മാത്രം അവൻ സ്വീകരിക്കൂ. പ്രവാചകന്മാരോട് കൽപ്പിച്ച കാര്യം വിശ്വാസികളോടും അവൻ കൽപ്പിച്ചിരിക്കുന്നു. അല്ലാഹു പറയുന്നു: "ഓ! പ്രവാചകന്മാരെ നല്ലതിൽനിന്ന്‌ നിങ്ങൾ ഭക്ഷിക്കുകയും നല്ലത്നിങ്ങൾ പ്രവർത്തിക്കുകയും ചെയ്യുക. നിശ്ചയം നിങ്ങൾ ചെയ്യുന്നത്0കൊണ്ട് സൂക്ഷ്മമായി ഞാൻ അറിയുന്നതാണ്". അല്ലാഹു പറയുന്നു: "ഓ! സത്യാ വിശ്വാസികളെ നിങ്ങള്ക്ക് നാം നൽകിയ നല്ലതിൽനിന്ന്‌ നിങ്ങൾ ഭക്ഷിക്കുവീൻ". പിന്നെ ഒരാളുടെ കാര്യം നബി(സ) പരമാർഷിച്ചു. അദ്ദേഹം സുദീർഘമായ യാത്ര ചെയ്തതിനാൽ വസ്ത്രങ്ങള പോടീ പുരണ്ടവനും മുടോ ജഡകുത്തിയവനുമാണ്. ആകാശത്തേക്ക് രണ്ടു കരങ്ങൾ ഉയർത്തി യാറബ്ബി, യാറബ്ബി എന്നവൻ പറഞ്ഞുകൊണ്ടിരിക്കുന്നു. എന്നാൽ അവൻ കഴിക്കുന്ന ഭക്ഷണവും അവൻ കുടിക്കുന്ന വെള്ളവും അവൻ ധരിക്കുന്ന വസ്ത്രവും ഹറാമാണ്.ഹറാമായ ഭക്ഷണം ആഹാരം നൽകപ്പെട്ടവനാണവൻ. പിന്നെ എങ്ങനെയാണ് അവന്റെ പ്രാർത്ഥനക്കുത്തരം ലഭിക്കുക?". (മുസ്ലിം 1686)
ഇതിനു പുറമെ എന്റെ പ്രാർത്ഥനകുത്തരം ലഭിക്കുമെന്ന ഉറച്ച വിശ്വാസവും മനസാന്നിധ്യവും പ്രാർത്ഥിക്കുന്നവനുണ്ടായിരിക്കണം. അത് പോലെ ധ്രതികാണിക്കാതിരിക്കലും പ്രാർത്ഥനക്കുത്തരം ലഭിക്കാനുള്ള നിബന്ധനയിൽപെട്ടതാണ്.
പ്രാർത്ഥിക്കുന്ന എല്ലാ മുസ്ലിമിനും ഉത്തരം ലഭിക്കുന്നതാണ്. എന്നാൽ മൂന്നാലൊരു രൂപത്തിലായിരിക്കും ഉത്തരം ലഭിക്കൽ. ഹാഫിള് ഇബ്നു ഹജർ(റ) എഴുതുന്നു:
أن كل داع يستجاب له لكن تتنوع الإجابة فتارة تقع بعين ما دعا به وتارة بعوضه وقد ورد في ذلك حديث صحيح أخرجه الترمذي والحاكم من حديث عبادة بن الصامت رفعه ما على الأرض مسلم يدعو بدعوة إلا آتاه الله إياها أو صرف عنه من السوء مثلها ولأحمد من حديث أبي هريرة : " إما أن يعجلها له وإما أن يدخرها له " وله في حديث أبي سعيد رفعه ما من مسلم يدعو بدعوة ليس فيها إثم ولا قطيعة رحم إلا أعطاه الله بها إحدى ثلاث إما أن يعجل له دعوته وإما أن يدخرها له في الآخرة وإما أن يصرف عنه من السوء مثلها وصححه الحاكم .(فتح الباري: ١٤٩/١٤)
പ്രാർത്ഥിക്കുന്നവർക്കെല്ലാം ഉത്തരം ലഭിക്കുന്നതാണ്. പക്ഷെ ഉത്തരം ലഭിക്കുന്നത് പല രൂപത്തിലായിരിക്കുമെന്നുമാത്രം. ചിലപ്പോൾ എന്താണോ അല്ലാഹുവോട് ആവശ്യപ്പെട്ടത് അതുതന്നെ ലഭിക്കും. ചിലപ്പോൾ അതിനുപകരമായി മറ്റു വല്ലതും ലഭിക്കും. ഇവ്വിഷയകമായി ഉബാദതുബ്നു സ്വാമിത് (റ) ഉദ്ദരിക്കുന്ന മർഫൂആയ ഹദീസ്വന്നിട്ടുണ്ട്. ഇമാം ഹാകിമും(റ) തിർമുദി(റ) യും പ്രബലമായ ഹദീസ് ഉദ്ദരിച്ചിട്ടുണ്ട്. അതിങ്ങനെ, "പ്രാർത്ഥിക്കുന്ന യാതൊരു മുസ്ലിമിനും ഒന്നുകിൽ അവൻ പ്രാർത്ഥിച്ച കാര്യം അല്ലാഹു അവന് നല്കും. അല്ലെങ്കിൽ അതിനു പകരം തിന്മയെ അവനെ തൊട്ട് അല്ലാഹു തിരിച്ചു കളയും". അബൂഹുറൈറ(റ) യിൽ നിന്ന് ഇമാം അഹ്മദ് ഉദ്ദരിച്ച മറ്റൊരു ഹദീസിൽ ഇപ്രകാരം കാണാം: "ഒന്നുകിൽ പ്രാർത്ഥിച്ചവൻ ചോദിച്ച കാര്യം അല്ലാഹു അവന് നല്കും. അല്ലെങ്കിൽ അതവന് സൂക്ഷിച്ചുവെക്കും". അബൂസഈദ്(റ) ൽ നിന്ന് ഇമാം അഹ്മദ് (റ) നിവേദനം ചെയ്ത മറ്റൊരു ഹദീസിൽ ഇപ്രകാരം വായിക്കാം; "കുറ്റമോ ചാർച്ചബന്ധം വിച്ചെദിക്കലൊ ഇല്ലാത്ത പ്രാർത്ഥന നടത്തിയ ഇതൊരു മുസ്ലിമിനും മൂന്നാലൊരു കാര്യം അല്ലാഹു നല്കതിരിക്കില്ല. ഒന്നുകിൽ അവൻ ചോദിച്ച കാര്യം തന്നെ അവന് നല്കും. അല്ലെങ്കിൽ അത് ആഖിറത്തിൽ നൽകാൻ അവൻ സൂക്ഷിച്ചു വെക്കും. അല്ലെങ്കിൽ അതുപോലുള്ള തിന്മകൾ അവനിൽ നിന്ന് അല്ലാഹു തിരിച്ചു വിടും". (ഫത്ഹുൽ ബാരി 14/149) .
ഖുർആനും ഹദീസും പ്രധാനപ്പെട്ട ധാരാളം പ്രാർത്ഥനകൾ നമ്മെ പഠിപ്പിക്കുന്നു. ഏറ്റവും ഉത്തമം ഫാത്തിഹ സൂറത്താണ്.അത് കഴിഞ്ഞാൽ അൽബഖറയിലെ അവസാനത്തെ രണ്ട് സൂക്തങ്ങളാണ്. കാവലിനെ ചോദിക്കുന്ന ഏറ്റവും നല്ല പ്രാർത്ഥനകളിൽ പെട്ടതാണ് സൂറത്തുൽ ഫലഖും സൂറത്ത്ന്നാസും.
ഖുർആനും ഹദീസും പ്രധാനപ്പെട്ട ധാരാളം പ്രാർത്ഥനകൾ നമ്മെ പഠിപ്പിക്കുന്നു. ഏറ്റവും ഉത്തമം ഫാത്തിഹ സൂറത്താണ്.അത് കഴിഞ്ഞാൽ അൽബഖറയിലെ അവസാനത്തെ രണ്ട് സൂക്തങ്ങളാണ്. കാവലിനെ ചോദിക്കുന്ന ഏറ്റവും നല്ല പ്രാർത്ഥനകളിൽ പെട്ടതാണ് സൂറത്തുൽ ഫലഖും സൂറത്ത്ന്നാസും.
പ്രാർത്ഥനക്കു നിർണ്ണിത രൂപങ്ങളൊന്നുമില്ലെങ്കിലും ഖുർആനിലും ഹദീസുകളിലും വന്ന പ്രാർത്ഥനകൾ കൊണ്ട് വരുന്നതാണ് കൂടുതൽ ഉത്തമമെന്ന് പണ്ഡിതന്മാർ പറയുന്നു. സ്വന്തം കാര്യം പറയുന്നതിനേക്കാൾ എല്ലാവരുടെയും കാര്യം പറയുന്നതാണ് കൂടുതൽ ഉത്തമം.